초급 산스끄리뜨

(1)

초급 산스끄리뜨

2. 휴지 위치의 자음과 모음 1. 자음연성 (2)

B. 내연성

(2)

자음 연성 (2)

I. s, r. ḥ의 변화 II. 어말의 as

(aḥ)

III. 어말의 ās

(āḥ)

IV. 대명사 saḥ, esaḥ

V.  S(ḥ ) + 유성음

(3)

I. s, r. ḥ의 변화

1. s 와 r은 휴지위치에서 ḥ가 됨

2. s + t, th =변화하지 않음 3. s + c, ch = ś + c, ch

4. ṣ + ṭ, ṭh = ṣ + ṭ, ṭh

(4)

1. s와 r은 휴지위치에서 ḥ가 됨 2. s+t, th =변화하지 않음

3. s+c, ch = ś + c, ch

4. s+ṭ, ṭh = ṣ + ṭ, ṭh

3. !वः च !व%

ठकारः च*+ उचय.

ठकार%*+ उचय. ṭhakāraḥ candraḥ ucyate

devaḥ ca

(5)

4. !वः ट01णः च

devaḥ ṭṛṣṇaḥ ca

!व301ण% devaṣ ṭṛṣṇaś ca

hakāraḥ kīrEtaḥ sūryaḥ ṭhakāraḥ candra ucyate

हकारः की6ततः स9य:ः ठकारः च*+ उचय.

1. s와 r은 휴지위치에서 ḥ가 됨 2. s+t, th =변화하지 않음

3. s+c, ch = ś + c, ch

4. s+ṭ, ṭh = ṣ + ṭ, ṭh

हकारः की6ततः स9;:कार%*+ उचय.

hakāraḥ kīrEtaḥ candra^ḥ ucyate

(6)

II. 어말의 as (-‐aḥ) 1 . as + a

=

2 . as + a외의 모음

=

3 . as + _유성자음 , _반모음

=

o ‘

a

+ a _외의 _모음

o

+ 유성자음, 반모음

(7)

1.  as + a = o + ‘

2. as + a외의 모음 = a+a외 모음

3. as + 유성자음, 반모음 = o+유성자음, 반모음

!वः अ=य>न devaḥ apy anena

!वो ऽ=य>न

श9*यः अCDतः च

śūnyaḥ advaitah ca

श9*यो ऽCDत%

कः अEपः EवGणः लयः

kaḥ api vilakṣaṇaḥ layaḥ

को ऽEप वलGणो लयः

* 대명사 saḥ와 구별/ s + c = śc

(8)

2.

!वः इदK सव:म devaḥ idaṃ sarvam

!व इदK सव:म

सः च*+ः उचय. saḥ candraḥ ucyate

स च*+ उचय.

1.  as + a = o + ‘

!वः च*+म् devaḥ candram

!व%*+म्

(9)

anirvācyaḥ ānandaḥ saṃpravartate

अEनवNOयः आन*दः सKQवतN.

अEनवNOय आन*दः सKQवतN.

1.  as + a = o + ‘

(10)

1. as + a = o ‘

3.

as +

유성자음, 반모음

= o +

유성자음, 반모음

3. आस>न रजः ह*तीE

यSTपाहारः भVत्

यSTपाहारो भVत्

āsanena rajas hanE i-‐

आस>न रजो ह*तीE

sa muktaḥ nātra saṃśayaḥ

स मWXतः नाY सKशयः

स मWXतो नाY सKशयः

yady alpāhāraḥ bhavet

(11)

Z[ः !वनाम्

brahmaḥ devanām

Z[ो !वनाम्

1. as + a = o ‘

2. as + a외의 모음 = a+a외의 모음

3.

as +

^{유성자음, 반모음}

= o +

^{유성자음, 반모음}

tataḥ vāyuṃ virecayet

ततः वायWK Eव\च]त्

ततो वायWK Eव\च]त्

*

Z[ः च Z[ः गW_ः

*

Z[% Z[ो गW_ः

•  대명사 saḥ와 구별

•  s + c = śc

(12)

III. 어말의 ās

(āḥ)

ās +

모음, 유성자음

=

^ā

⁺

!वाः अिaम् devāḥ agnim

Qाणाः गWbप!cन

prāṇāḥ gurūpadeśena

Qाणा गWbप!cन

!वा अिaम्

* Vदाः चdवारः

vedāḥ catvāraḥ

* Vदा%dवारः

vedāḥ catvāraḥ

(13)

ās +

=

^ā

⁺

!वाः अिaम्

* दोषाः िGय*.

doṣāḥ kṣīyante

!वा अिaम्

* !वः अिaम् devaḥ agnim

!वो ऽिaम्

!वः गW_म् devaḥ gurum

!वो गW_म्

(14)

IV. 대명사 saḥ, eṣaḥ

1. saḥ, eṣaḥ + a

= o + ‘

सः अिa्म्

सो ऽिaम्

2. saḥ, eṣaḥ + a 외의 모든 음

= sa + a 외의 모든 음

सः \चकः नाम

स \चको नाम

(15)

सः गWbप!शम् saḥ gurūpadeśam

स गWbप!शम्

सः ईgरम् saḥ īśvaram

स ईgरम्

यhय सः Eवगतiमः

yasya saḥ vigataśramaḥ

यhय स Eवगतiमः

* !वः गW_म् devaḥ gurum

!वो गW_म्

(16)

बाkय. न सः काlन यः मW+m Vिnoचरीम्

bādhyate na saḥ kālena yaḥ mudrām veU khecarīm

बाkय. न स काlन यो मW+m Vिnoचरीम्

सः अिa्म्

saḥ agnim सो ऽिaम्

* ECEवधः मतः dvividhaḥ mataḥ

ECEवधो मतः

(17)

सः उOय. saḥ ucyate

स उOय.

* च*+ः उOय. candraḥ ucyate

चन+ उOय.

समाEधः एषः अिभधीय.

samādhiḥ eṣaḥ abhidhīyate

समाEध\षो

ऽिभधीय. samādhir eṣo ‘bhidhīyate

(18)

V. s (ḥ) + 유성음

1. (a,ā외의 모음) + s ⁺^유성음

= (a,ā외의 모음) + r + ^유성음

* !वः एव

devaḥ eva -‐iḥ, -‐uḥ, -‐eḥ, -‐oḥ, -‐aiḥ

!वDः एव

devaiḥ eva

!वD\व

-‐ir, -‐ur, -‐er, -‐or, -‐air

!Vव

शनDः rsत्

śanaiḥ graset

शनDr:sत्

(19)

कEवः !वः च kaviḥ devaḥ ca

कEवदtव%

वuvः मwडलK EYकणK नाyः अधोभाz

vahneḥ maṇḍalaṃ trikoṇaṃ nābheḥ adhobhāge

(-‐iḥ, -‐uḥ, -‐eḥ, -‐oḥ, -‐aiḥ) + 유성음

= (-‐ir, -‐ur, -‐er, -‐or, -‐air) + 유성음

वuvम:wडलK EYकणK नाyरधोभाz

vahner maṇḍalaṃ trikoṇaṃ nābher adhobhāge

(20)

sarvoWamair brahmaviṣṇuśivaiḥ seviteyaṃ

(-‐iḥ, -‐uḥ, -‐eḥ, -‐oḥ, -‐aiḥ) + 유성음

= (-‐ir, -‐ur, -‐er, -‐or, -‐air) + 유성음

सव{n|ः ZहमEव1णWिशवDः sEव.यK सव{n|Z:हमEव1णWिशवDः sEव.यK

sarvoWamaiḥ brahmaviṣṇuśivaiḥ seviteyaṃ

वEस;ाSDः च मWEनिभः

vasiṣṭhādyaiḥ ca munibhir

वEस;ाSD% मWEनिभः

vasiṣṭhādyaiś ca munibhir

(21)

1. (a,ā외의 모음 + s) + 유성음

= (a,ā외의 모음 + r) + 유성음

2. ( a,ā외의 모음)

+ s + r

= (a,ā외의 모음 ) + r

शनDः \च]त्

śanaiḥ recayet

शनD \च]त्

* शनDः मदमदम्

śanaiḥ mandmandam

शनDम:दमदम्

śanair mandmandam

(22)

2. 휴지부의 모음과 자음

(1) 모음: ṛ, ḷ 를 제외한 모든 모음

(2) 자음: c 외의 무성무기음(k, ṭ, t, p) (3) 비음: ñ 외의 비음(ṅ, ṇ, n, m)

(4) ḥ (l)

1. 휴지부의 자음은 첫 자음 1개.

= 무성무기음

ca행의 음은 예외

2. 대기음(유성,무성)과 유성자음

Qा}् Qाञ् Qा•

(23)

1. 대기음(유성,무성)과 유성자음 = 무성무기음

ca행의 음은 예외

유성 대기 무성 대기 유성

무기

g ḍ d b

무성 무기

k ṭ t p

gh ḍh dh bh kh

th th ph

अनW3Wभ् अनW3Wप् सW€द् सW€त्

(24)

2. ca 행의 음

ca 행의 음 (c, ch, j, jh, ñ) (1) c, j = k

* j = ṭ

वाच्

vāc

वाक्

^vāk

िभषज्

^bhiṣaj

िभषक्

bhiṣak

Eराज्

^virāj

Eराट्

virāṭ

(2) ñ = ṅ

Qाञ्

prāñ

Qाङ

prāṅ

(25)

3. 치찰음( ś, ṣ, s) ś = k

^또는

ṭ

ṣ = ṭ

^또는

k s = ḥ

Eदश् Eदक्

ECष् ECट्

!वस् !वः

(26)

4. 기음( h ) h = ṭ, k

मधWिलह‚

madhulih

गोƒह‚

goduh

मधWिलट्

गोधWक्

godhuk

(27)

g gh d …. dh b bh h

गोƒह‚ ^goduh

k t p k, ṭ

कामधWक् kāmadhuk

कामƒह‚ ^kāmaduh

गोƒह‚ ^godhuk

gh dh ….

bh

बWध् ^budh

बWत् ^bhut

(28)

B. 내연성

1. 모음 연성 2. 자음 연성

어간의 형성, 동사의 인칭어미, 명사의 격어미 형성

(29)

भ9

bhū

어근

भ9

bhū (cl.1)

+ अ

a

+ _Eतः

^E भो+अ

bho+a = ^भव

bhava

내연성의 예: 어간의 형성

(30)

1. 모음 연성 1. e, ai, o, au +

모음 (또는)

y

e

ne+ana go+i

ay āy av

āv

nay+ana gav+i

go+am gav+am

+ 모음 o

ai au

= ay āy av āv ⁺

모음 (또는)

y

(31)

2. i, ī, u, ū + 모음

1음절 어근, 2개의 자음 뒤의 i, ī, u, ū i, ī + 모음 = iy+ 모음

u, ū + 모음 = uv+ 모음

dhī + i = dhiy+ I = dhiyi

bhū+ā = bhuv+ā = bhuvā bhū+i = bhuv+I = bhuvi

(32)

3. 어근부의 ir, iv, ur + 자음 īr, īv, ūr + 자음

div+yaE dīvyaE

pur+bhyas pūrbhyaḥ

(33)

1) 어근말의 ṛ + 모음 = ir + 모음 2. 어근말의 ṛ + 자음

= īr + 자음

4. 어근말의 ṛ 의 번화

3. pa행음+ ṛ + 모음, 자음 = ur,ūr + 모음, 자음 kṛ+anE kiranE

pṛ+yate pūryate

(34)

II. 자음 연성

1. s의 반설음 화 2. n의 반설음 화 3. s의 kṣ화

4.  어근 끝의 비음은 자음 앞에서 대 체로 탈락

5. n, m + 치찰음 =

ṃ

6. c, j + n = ñ

(35)

1. s의 반설음 화 a, ā 외의 모음

k, r, l + s + 모음(ṛ제외),

t,th,n,m,y,v

deve+s+u deve+ṣ+u !VषW

agni+s+u agni+ṣ+u अिaषW

* nāma+s+u नामसW

ṣ

(36)

2. n의 반설음 화

1) ṛ, , ṣ, s + n +모음, n,m,y,v ṛ

r ṣ

모음, ka행음, + pa행음, y, v, h, m

+ n

+

모음, n, m, y, v

muṣṇāE

brāhmaṇa rāmeṇa

karmaṇā

(37)

2) nis, parā, pari, pra + ni, n nis

parā pari pra

ni n +

pra+ni+dhāna praṇidhāna

pari+nayaE pariṇayaE

= ṇi, ṇ

= ṇi

ṇ

(38)

3. s의 kṣ화 k,

c, śc, ch, j, jj, ś, ṣ, kṣ, ḥ

+ s = kṣ

vac+si vakṣi

sraj+syaE srakṣyaE

sraj+syaE

(39)

4.  어근 끝의 비음은 자음 앞에서 탈락 ( y외의 자음 앞에서는 n이 됨)

gam + ta gata gantum

han + ta hata hantum

man + ta mata

5. c, j, ś

는 휴지음으로 취급됨. 하지만 t, th

가 올 경우 j, ś는 ṣ가 됨

muc + ta

yuj + tā yuk+ta sṛj + tvā sṛṣṭvā

muk + ta

(40)

6. n, m은 자음 앞에서 대체로 탈락 ( y외의 자음 앞에서는 n이 됨)

초급 산스끄리뜨